«Τυρινή» ή «Μακαρονού» - Το έθιμο με το αυγό και τα χειροποίητα μακαρόνια

Η περίοδος των Αποκριών είναι συνώνυμη με τη διασκέδαση, το κέφι και τις εντυπωσιακές μεταμφιέσεις, προσκαλώντας ανθρώπους κάθε ηλικίας να βιώσουν μια ατμόσφαιρα γεμάτη ζωντάνια και χαρά. Από τη μια άκρη της Ελλάδας ως την άλλη, κάθε τοποθεσία αναδεικνύει τα δικά της μοναδικά έθιμα, προσδίδοντας μια ιδιαίτερη νότα στις εορταστικές εκδηλώσεις.

Κατά τη διάρκεια της Κυριακής της Τυρινής, οι εορταστικές εκδηλώσεις φτάνουν στο αποκορύφωμά τους, πλημμυρίζοντας τον αέρα με αισθήματα χαράς και ευφορίας. Οικογένειες και φίλοι μαζεύονται το βράδυ στο σπίτι του γηραιότερου της οικογένειας, για να γλεντήσουν και να συγχωρεθούν ενόψει της έναρξης της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Σαρακοστής), μιας περιόδου αυστηρής νηστείας και προετοιμασίας για το Πάσχα. Το έθιμο των αυγών είναι διαδεδομένο σε πολλά μέρη της χώρας, με τοπικές παραλλαγές που εμπλουτίζουν την παράδοση, ενώ δεν λείπουν και τα παραδοσιακά εδέσματα όπως πίτες, τυριά και χειροποίητα μακαρόνια, που συνδέουν το σήμερα με τις γεύσεις και τις συνήθειες του παρελθόντος. 

Με αυγά τελείωναν οι Απόκριες και με αυγά άρχιζε το Πάσχα

Στη Μεσσηνία, ειδικά στην περιοχή της Πυλίας, τις Απόκριες της Τυρινής η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του γηραιότερου της οικογένειας. Εκεί, η μητέρα παίρνει ένα αυγό βρασμένο σφιχτό και το δένει με ένα νήμα. Το νήμα αυτό το στερεώνει στην άκρη ενός ξύλου μήκους ενός μέτρου περίπου, συνήθως τον πλάστη με τον οποίο έκαναν τα φύλλα για τις πίτες. Μετά το γεύμα, ο γηραιότερος της οικογένειας έπαιρνε το ξύλο με το αιωρούμενο αυγό και το περιέφερε μπροστά στο στόμα όλων ως εκκρεμές. Αλλες φορές το κρεμούσαν από κάπου ψηλά και προσπαθούσαν να το πιάσουν με τα χέρια πίσω. Όποιος με το στόμα το έπιανε ήταν ο νικητής. Ευχόταν: «με αυγό το κλείνω, με αυγό να το ανοίξω», εννοώντας το Πάσχα με το κόκκινο αυγό. Πρόκειται για ένα από τα παλιά και δημοφιλή έθιμα που ένωνε όλη την οικογένεια, από τον μικρότερο ως τον μεγαλύτερο.

Στην Τριφυλία, όπως αναφέρει στο βιβλίο του "Ελάτε να μαγερέψουμε όπως μια φορά κι έναν καιρό" ο συγγραφέας Γεώργιος Φ. Γεωργακάς, το βράδυ της τελευταίας Αποκριάς μετά το φαγητό έβαζαν αυγά γύρω από την φωτιά του τζακιού χωμένα μέσα στη χόβολη ως τη μέση και το άλλο μισό απ' έξω. Εβαζαν τόσα αυγά όσοι ήσαν οι παρευρισκόμενοι αλλά και από ένα για το κάθε ξενιτεμένο μέλος της οικογένειας. Ονομάτιζαν τα αυγά πιο ήταν του καθενός και παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον την εξέλιξη του ψησίματος και έβγαζαν τα ανάλογα συμπεράσματά τους. Αν, κατά το ψήσιμο, το αυγό έσπαγε-έσκαγε σήμαινε ότι θα σκάσουν ή έσκασαν οι οχτροί αυτοί στον οποίο ανήκε το αυγό, αν ίδρωνε σήμαινε ότι όλο το χρόνο δεν θα αρρώσταινε και αν δεν ίδρωνε ή δεν έσκαγε ότι κάτι θα πάθαινε.

Τα φλούδια αυτών των αυγών δεν τα έριχναν στο τζάκι ή έξω από το σπίτι, όπως έκαναν τις άλλες φορές με τα βραστά αυγά, αλλά τα μάζευαν μαζί με τα υπόλοιπα σκουπίδια της βραδιάς και τα πέταγαν μακριά από το σπίτι λέγονταν κάποια ξόρκια για να μην πιάσουν, όπως πίστευαν, ψύλλους. Κάποιοι κακεντρεχείς οι οποίοι δεν χώνευαν κάποιο γείτονα τα πέταγαν στην αυλή του με την ευχή-κατάρα να γιομίσει το σπίτι του ψύλλους. Ησαν όπως τα βραστά αλλά πολύ πιο νόστιμα. Ηταν ουσιαστικά το επιδόρπιο μετά το φαγητό των τελευταίων Απόκρεω.

Μακαρόνια φτιαχτά

Η βραδιά της Τυρινής ήταν αφιερωμένη σε ένα ξεχωριστό γεύμα, τα φτιαχτά μακαρόνια, που παρασκευάζονταν από τις νοικοκυρές της εποχής. Τα υλικά ήσαν αγνά. Τα έπλαθαν με το χέρι τους πάνω σε πλαστήρι ή πάνω σε σοφρά, ενώ σήμερα τα κάνουμε με τη μηχανή. Τοποθετούσαν το πλαστήρι πάνω στα πόδια τους το οποίο έπρεπε να γέρνει προς τα κάτω ώστε τα μακαρόνια να πέφτουν σε ένα ταψί αλευρωμένο που τοποθετούσαν από κάτω. Αλεύρωναν το πλαστήρι, έκοβαν ένα κομμάτι ζυμάρι λίγο μεγαλύτερο από μια γροθιά, και με περισσή και ζηλευτή μαεστρία, με την παλάμη τους έπλαθαν τα μακαρόνια. Αντί για πλαστήρι κάποιες νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν σοφρά. Το πλάσιμο των μακαρονιών ήταν πραγματική τέχνη. Πέρα από τη σβελτάδα με την οποία τα έφτιαχναν η κάθε νοικοκυρά κρινόταν και από την ομοιομορφία του πάχους των μακαρονιών. 

Τα σέρβιραν κατ' ευθείαν στο πιάτο του καθενός και τα τσιγάριζαν ένα-ένα πιάτο. Τότε το ένα πιάτο μακαρόνια ήταν το κυρίως φαγητό χωρίς να συνοδεύεται με κάτι άλλο. Τα έκαιγαν με ανάλατο, με βούτυρο ή λάδι. Τα μαγείρευαν σε φωτιά με ξύλα. Τότε δεν υπήρχαν δοσολογίες. Η κάθε νοικοκυρά ήξερε, εκ πείρας, πόσα υλικά θα χρησιμοποιήσουμε, ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας ή μάλλον με πόσα άτομα θα έτρωγαν.

Έθιμα, δρώμενα και παραδοσιακές εκδηλώσεις και την Καθαρά Δευτέρα τα “Κούλουμα” με το καθιερωμένο πέταγμα του χαρταετού.

Αναβίωσε το έθιμο στο Μουζάκι

Εργαστήρι παραδοσιακών ζυμαρικών στήθηκε φέτος στο Μουζάκι με στόχο να θυμίσει τον τρόπο παρασκευής και την απολαυστική γεύση των σπιτικών ζυμαρικών της παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας. Οι παλιές γυναίκες του χωριού έδειξαν πως γίνονταν παλιά τα μακαρόνια, τα έβρασαν επιτόπου, τα έκαψαν με λάδι και τυρί έτσι όπως συνήθιζαν να κάνουν παλιά και έφτιαξαν πέτουλες με την παραδοσιακή διαδικασία, σε ξύλα με το ιδικό σκεύος,  πετουλο-αξίνας (κατά  την ντοπιολαλιά), Δεν έλειψαν τα γεμιστά τηγανοψώματα με τυρί, σερβιρισμένα με πετιμέζι, και γαλατόπιτα με ντόπιο γάλα και αυγά ψημένη σε ξυλόφουρνο και άλλα τοπικά εδέσματα για το τραπέζι της Κυριακής της Τυρινής.

Από εμάς η ευχή είναι να περάσετε υπέροχα και καλή Σαρακοστή!

Διαβάστε επίσης:

- Ο Γιώργος Γεωργακάς στην "Ε": Η μαγειρική και οι διατροφικές συνήθειες μιας άλλης εποχής 

- Εφτιαξαν οματιά στο Μουζάκι

Χαρταετός: Το έθιμο – Τι συμβολίζει το πέταγμα και η ιστορία του

Σύμφωνα με το έθιμο, ο χαρταετός πρέπει να πετάει στον ουρανό την Καθαρά Δευτέρα, την ημέρα που ξεκινά η νηστεία της Σαρακοστής και συμβολίζει την πνευματική και σωματική μας κάθαρση, μετά το διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς.

Μολονότι ο χαρταετός πρωταγωνιστεί στα δικά μας Κούλουμα, ο χαρταετός έχει βαθιές ρίζες και πετάει για πρώτη φορά γύρω στο 200 π.Χ. στην αρχαία Κίνα και τη Μαλαισία. Εκεί κατασκευάζονται οι πρώτοι χαρταετοί από μετάξι και μπαμπού και μάλιστα με τη μορφή που έχουν ως επί το πλείστον μέχρι σήμερα στις χώρες αυτές, η οποία δεν είναι άλλη από τη μορφή του δράκου. Από την Κίνα οι χαρταετοί ταξιδεύουν στην Κορέα και την Ιαπωνία για να εμπλουτιστούν με περισσότερα σχέδια. Γύρω στο 1400 μ.Χ. οι Ευρωπαίοι εξερευνητές όπως ο Μάρκο Πόλο που ταξίδευαν στις χώρες της Ασίας φέραν τους χαρταετούς στην Ευρώπη. Σήμερα, ο χαρταετός είναι δημοφιλής σε πολλές χώρες του κόσμου, υπό διάφορα ονόματα όπως "kite" στην Αγγλία, "tako" στην Ιαπωνία και "papalote" στο Μεξικό. Ενώ στην χώρα μας, εκτός από την ονομασία χαρταετός, στη Θράκη τον λένε και πετάκι, ενώ στα Επτάνησα και φυσούνα.

Στην ελληνική αρχαιότητα, αναφέρεται ότι ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντα -4ος αι. π. Χ.- χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αετό. Ενώ υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα (είδος αετού) με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει. Πιθανότατα βέβαια, τα πειράματα ή τα παιχνίδια των Αρχαίων Ελλήνων με τους “αετούς” θα πρέπει να γίνονταν με πανί τουλάχιστον ως το Μεσαίωνα. Καθώς η χώρα μας δεν διέθετε σε αφθονία το χαρτί.

Ο χαρταετός έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν σε μετεωρολογικές προβλέψεις, για μεταφορά αντικειμένων σε δυσπρόσιτες περιοχές ενώ ο Βενιαμίν Φραγκλίνος λέγετε ότι ανακάλυψε το αλεξικέραυνο χάρη σε πειράματα που έκανε με έναν χαρταετό που του κρέμασε ένα κλειδί. Στην Κίνα θεωρείται ιεροτελεστία από την αρχή της κατασκευή της κατασκευής μέχρι να σκίσει τους ουρανούς.

Οι φετινές εκδηλώσεις στην Καλαμάτα

Την Καθαρά Δευτέρα στις 12 μ. στην Ακτή του ΝΟΚ, το "Polis Art" διοργανώνει το event "Καρναβαλοχρώματα". Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται χορός, ρίψη πολύχρωμης σκόνης, εντυπωσιακά shows, face painting, διαδραστικά παιχνίδια και πολλές άλλες εκπλήξεις. Οι μικροί φίλοι της εκδήλωσης προκειμένου να συμμετάσχουν ενεργά καλούνται να ντυθούν αποκριάτικα. Επιπλέον, σε κάθε παιδί θα δοθεί ένα σακουλάκι με πολύχρωμη σκόνη δωρεάν.

ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

Καθαρά Δευτέρα 18 Μαρτίου, Άρις Δ.Ε. Άριος, Αγία Τριάδα στις 11 π.μ. Κούλουμα, πέταγμα χαρταετού. Αριοχώρι Δ.Ε. Άριος, Δημοτικό Πάρκο στις 11 π.μ. Κούλουμα. Άμμος  Δ.Ε. Άριος, Πλατεία στις 11 π.μ. Κούλουμα, παραδοσιακά εδέσματα. Πολιανή  Δ.Ε. Θουρίας, Πάρκο Πηγαδίων στις 11 π.μ. Κούλουμα,  πέταγμα χαρταετού. Μικρομάνη Δ.Ε. Θουρίας, Πλατεία στις 12.30 μ. Κούλουμα. Νέδουσα Δ.Ε. Καλαμάτας, Δρώμενο Ευετηρίας, στις 10 π.μ. Αγερμός, στις 12 μ. Δρώμενα. Βέργα Δ.Ε. Καλαμάτας, Πάρκο Αλμυρού στις 12 μ. Κούλουμα. M. Μαντίνεια Δ.Ε. Καλαμάτας, Δημοτικό Σχολείο στις 11 π.μ. Κούλουμα, πέταγμα χαρταετού. Πλατύ Δ.Ε. Αρφαρών,  Ιππικό Κέντρο Πλατέος (Ιππικός Όμιλος) στις 10.30 π.μ. Αποκριάτικο γλέντι, παραδοσιακά Κούλουμα, πέταγμα χαρταετού. Οικισμός Κουταλά Καλαμάτα στις 11.30 π.μ. Κούλουμα, κατασκευή και πέταγμα χαρταετού & αερόστατου.