Το κάθε γράμμα είναι κι ένα αρχιτεκτόνημα για τον Μεσσήνιο ζωγράφο - χαράκτη Τάκη Κατσουλίδη που είναι ο μοναδικός Ελληνας εικαστικός που έχει ασχοληθεί με τη δημιουργία γραμματοσειρών.
Οι γραφίστες τον έχουν πρότυπο, τον έχουν βραβεύσει για την μακρόχρονη δουλειά του που μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ερευνητική πάνω στα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, ενώ από σήμερα και για ένα μήνα στο Μουσείο Μπενάκη, θα υπάρχει έκθεσή του με τίτλο «Το σχέδιο του γράμματος» που τη διοργανώνει η Ενωση Γραφιστών Ελλάδος.
Ο Τάκης Κατσουλίδης μας μίλησε για την έκθεση που διοργανώνουν προς τιμήν του οι γραφίστες -πολλοί απ' τους οποίους υπήρξαν μαθητές του- αλλά και για την διαδρομή του στο χώρο της δημιουργίας των γραμμάτων.



-Από πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τα γράμματα;
«Με τη σχεδίαση των γραμμάτων ουσιαστικά ξεκίνησα το '83 αλλά το να ασχολούμαι με τα γράμματα ξεκίνησα 20 χρόνια πριν, όταν στην Σχολή Δοξιάδη δίδασκα γράμματα και αριθμούς, αλλά δεν σχεδιάζαμε, κάναμε εκτέλεση γραμμάτων. Γιατί το να σχεδιάσει κανείς γράμματα, είναι δημιουργία, οι ξένοι άλλωστε έχουν συγκεκριμένο τίτλο "δημιουργός γραμμάτων", άσχετο με τους γραφίστες.
Η τέχνη της σχεδίασης γραμματοσειρών, αλφαβήτων είναι τελείως διαφορετικό πράγμα. Αυτό λοιπόν εγώ το ξεκίνησα από το '83 επαγγελματικά, αλλά είχαν προηγηθεί οι σπουδές μου πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο και είχα δουλέψει στον προβληματισμό των γραμμάτων και στο τι λείπει από την ελληνική τυπογραφία από το ελληνικό αλφάβητο».

- Τι προσέθεσαν τα δικά σας γράμματα;
«Τα γράμματα που κυκλοφορούσαν μέχρι τότε ήταν του 1860, δηλαδή του 19ου αιώνα και με τη φωτοσύνθεση δεν καλυτέρεψαν τα γράμματα, απλώς οι ξένοι μάς τα σχεδίασαν, μας τα πέρασαν στη φωτοσύνθεση και μας τα έστειλαν για να πουλάνε μηχανές φωτοσυνθέσεων. Δεν έγινε καμία βελτίωση των γραμμάτων, αλλά μόνο από μερικούς διάσημους σχεδιαστές όπως ο Κάρτερ που σχεδίασε τα ελβέτικα και έκανε σχεδιασμό ισοπαχών γραμμάτων. Τα ανισοπαχή όμως τα μεταφέρανε όπως ήταν στη φωτοσύνθεση χωρίς καμία αισθητική αλλαγή κι είχαν πολλές ελλείψεις, τις οποίες βεβαίως για να τις δει κάποιος έπρεπε να ξέρει, να έχει ασχοληθεί, δεν είναι τόσο εύκολο».


-Πόσες γραμματοσειρές έχετε σχεδιάσει;
«Συνολικά έχω κάνει 10 γραμματοσειρές με την τελευταία που έκανα και με την οποία τυπώνεται η "Ελευθερία"».


- Σχεδιάζετε πάντα στο χέρι;
«Τα προσχέδια γίνονται πάντα στο χέρι γιατί εκεί λύνονται τα προβλήματα και κατόπιν στον υπολογιστή γίνεται η εκτέλεση. Στα πρώτα όμως τα αλφάβητα που έκανα τα "Κατσουλίδης" και τα "Απολλώνια", δεν υπήρχε ακόμα το κομπιούτερ και τα κάναμε με το χέρι και μετά πέρναγε φωτοσύνθεση. Κατόπιν οι φωτοσυνθέσεις καταργήθηκαν και περάσαμε στα κομπιούτερ.
Τώρα τα σχεδιάζω στο χαρτί -γιατί εκεί γεννιέται η ιδέα- και στο κομπιούτερ πάμε επειδή παρέχει διευκολύνσεις στο να γίνεται πιο γρήγορα η τελική σχεδίαση».


- Υπάρχει μυστικό για μια "επιτυχημένη" γραμματοσειρά;
«Δεν υπάρχει συνταγή. Στο βιβλίο μου "Το σχέδιο του γράμματος"
αναφέρομαι αναλυτικά σε όλους τους προβληματισμούς και τους κανόνες που έχει για να σχεδιαστεί ένα αλφάβητο. Γιατί δεν είναι ένα πράγμα, είναι πολλά. Από αισθητικές διορθώσεις, οπτικές διορθώσεις, τυπογραφικές και πολλά ακόμα που για να τα εφαρμόσει κάποιος πρέπει να έχει τεράστια εμπειρία. Το γράμμα πρέπει να ξέρετε, είναι ζωντανό που θέλει να αρχιτεκτονηθεί και να μελετηθεί».

- Εχουν ταυτότητα οι γραμματοσειρές σας; Υπάρχει δηλαδή μια ενιαία αισθητική που τις κάνουν να ξεχωρίζουν;
«Βεβαίως, γιατί η κάθε οικογένεια γραμμάτων όπως λέγανε παλιά στην τυπογραφία, δηλαδή η κάθε γραμματοσειρά έχει μια ομοιομορφία. Εχω φροντίσει κάθε οικογένεια να έχει το δικό της χαρακτήρα και μόλις τα δει κάποιος που ασχολείται εννοείται να τα καταλαβαίνει. Αυτοί είναι οι τυπογράφοι και οι γραφίστες και κάποιοι εκδότες... αν και λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν με τι γράμματα τυπώνονται οι εφημερίδες τους ή τα βιβλία τους. Κυρίως όμως οι γραφίστες που βλέποντας μια γραμματοσειρά ξέρουν σε ποιον ανήκει».

- Η έκθεση γίνεται από μαθητές σας;
«Αυτό ξεκίνησε από το βραβείο "Εύγε" που μου απένειμε πριν λίγο καιρό η Ενωση Γραφιστών Ελλάδος που συμμετέχει σ' αυτή την τιμητική έκθεση για το σχέδιο του γράμματος που την ξεκίνησαν εδώ και δύο χρόνια δύο καταξιωμένοι γραφίστες όπως ο Αρβανίτης και ο Χαρατζόπουλος (που ήταν μαθητής μου). Αυτοί πήραν το βάρος αυτής της έκθεσης ουσιαστικά».

- Εχει γίνει άλλη τέτοια έκθεση;
«Οπως και το βιβλίο έτσι και η έκθεση είναι πρωτόγνωρα. Αλλωστε κανένας άλλος ζωγράφος- χαράκτης στον 20ό αιώνα δεν ασχολήθηκε με τα γράμματα
παρά μόνο ο Κεφαλληνός είχε χαράξει μια γραμματοσειρά που ήταν μεταξύ κεφαλαίων και πεζών και τα είχε χρησιμοποιήσει στο λεύκωμά του που είχε τυπώσει το '53 "Δέκα λευκαί λήκυθοι".
Ο Κεφαλληνός μας έβαζε και σχεδιάζαμε τα γράμματα με πενάκι και μας έλεγε να παρατηρούμε τις ταμπέλες και να εντοπίζουμε τα λάθη τους για να δουλεύει το μυαλό μας».

- Ποια από τις γραμματοσειρές σας ξεχωρίζετε;
«Την "Κατσουλίδης", γιατί βγήκαν πιο άνετα, είναι όλο καμπύλες κι εμένα η καμπύλη μ' αρέσει γιατί υπάρχει και στη ζωγραφική μου, υπάρχει στις γυναίκες και είναι ένα στοιχείο που σηματοδοτεί όλη μου τη ζωγραφική. Δεν υπάρχει στα γράμματά μου ευθεία -ακόμα και στα κεφαλαία που νομίζεις ότι είναι ευθεία, αν βάλεις υποδεκάμετρο θα δεις ότι δεν είναι».

Συνέντευξη στη Μαρία Τομαρά